آینده قوم پشتون در رژیم طالبان چه خواهد شد؟

بی بی سی فارسی، شهریور ۱۴۰۲

برگشت رژیم طالبان در ظاهر به نظر می‌رسد به ارتقای جایگاه قوم پشتون‌ به عنوان یک از اقوام مطرح افغانستان منجر شده؛ واقعیتی که ‌انکار‌ آن اکنون دشوار است....

خشونت و خاموشی

روزنامه ۸ صبح، ۲۸ بهمن ۱۳۹۲

تلاش برای آوردن تغییر در وضع زنان شامل دو راهکار است: یکی مبتنی بر نهادینه‌سازی ارزش اجتماعی زن و دیگری مبتنی بر فرهنگ‌سازی. نهادها در نبود یک دولت باانسجام و راهکارهای هدفمند، روبنای بی‌ثبات برای حل یک چالش جدی مثل حقوق زن هستند. اگر نهادینه‌سازی با فرایند فرهنگ‌سازی هم‌گام نشود، وضع زنان را در آینده بعید است بهتر از امروز تصور کرد....

گزارش بانک جهانی در مورد اقتصاد افغانستان؛ تایید طالبان یا دگم‌اندیشی اقتصاد نئوکلاسیک؟

بی بی سی فارسی، ۲۰ خرداد ۱۴۰۲

توضیح تصویر،مجموعه «ناظران می‌گویند» بیانگر نظر نویسندگان آن است. بی‌بی‌سی فارسی می‌کوشد در این مجموعه، با انعکاس دیدگاه‌ها و افکار طیف‌های گوناگون، چشم‌اندازی متنوع و متوازن از موضوعات مختلف ارائه کند. انتشار این آرا و نقطه‌نظرها، به معنای تایید آن‌ها از طرف بی‌بی‌سی نیست....

رکود در معیار؛ به مرگ گرفتن مردم که به تب راضی شوند

روزنامه ۸ صبح، ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲

مقوله‌ عنوان می‌تواند به‌خوبی بیانگر ذهنیت عام در قبال رژیم طالبان باشد؛ اما مهم است جنبه‌های رفتار عام در قبال این رژیم و برخی ادعاهای آن به بررسی گرفته شود. نخست این‌که معیار قضاوت در قبال حکومت بایستی یک سلسله ارزش‌ها، توانایی‌ها و خدماتی باشد که کیفیت حکومت را بتواند در انظار عام تعریف کند. از این نگاه که این ارزش‌ها، توانایی‌ها و خدمات در فرهنگ عام در افغانستان زیاد روشن نیست و دستگاه «دولت» پدیده‌ای مجزا از جامعه پنداشته می‌شود و حس مالکیت نسبت به نهاد دولت کمتر است، معیارهای سنجش در قبال آن نیز زیاد مشخص نیست....

حق و هویت زن در افغانستان؛ سوژه‌ سیاسی یا واقعیت کتمان‌ناپذیر؟

بی بی سی فارسی، ۱۶ فروردین ۱۴۰۲

با رویکردِ سرکوب‌گرانه طالبان در قبال نقش اجتماعیِ زنان، در واکنش جامعه جهانی برخوردش با رژیم طالبان را بیش‌تر بر محور تغییر در سیاست‌های آن در این زمینه مشروط ساخته است. در نتیجه، تصویرِ "قربانی" و گاهی "قهرمان" از زن افغانستان بار دیگر به ابزاری برای سیاست‌ و رسانه‌های جمعی تبدیل شده است، که دور از عواقب منفی نیست....

روایت جمهوریت از زن بیشتر عاریتی باقی ماند

روزنامه ۸ صبح، ۱۷ اسفند ۱۴۰۱

ر ۲۰ سال جمهوریت برجسته‌سازی حق و هویت زن از مولفه‌های مشروعیت‌دهنده در سیاست و از دید جامعه عمده محسوب می‌شد، اما دچار خلاهایی بود. می‌شود گفت که در آن مدت رویکرد به نقش اجتماعی زن را علاوه بر دیگر عوامل، دو جریان شکل بخشید. در یک رویکرد، حق و هویت زن جزو سیاست‌های بزرگ بود. در آن ۲۰ سال افغانستان شاهد دوره جدیدی بود که کمتر عرصه‌ای از تأثیر آن بیرون ماند

واژه «جوان» و پیوندش با امتیاز و قدرت در محیط‌های شغلی

روزنامه ۸ صبح، ۱۴ مهر ۱۴۰۱

شاید در محیط کاری در افغانستان باری با اصطلاح «جوان» برخورده باشید: کارمند جوان، سخنگوی جوان، دیپلمات جوان، پژوهشگر جوان، فعال جوان، رهبر جوان و امثال این. توصیف جوان در این‌ نوع کاربرد با چه دلالتی صورت می‌گیرد؟ آیا لایه‌ای از معنا در آن نهفته است؟ آیا گاهی باعث تداوم قدرت و امتیاز اجتماعی‌ می‌شود....

از چه نظر رژیم طالبان محکوم به شکست است؟

بی بی سی فارسی، ۳۱ شهریور ۱۴۰۱

صامیم طالبان در پیِ یک سال تصرف نظامی افغانستان مستقیما به زمامداری بد (bad governance) کمک کرده و موازی با آن، کم نیستند کسانی که باور دارند این رژیم خود محکوم به شکست است. آیا رژیم این گروه به علت حکومت‌داری بد به تنهایی و بدون عامل بیرونی از هم خواهد پاشید....

قومی‌سازی جنگ افغانستان؛ چرا و به نفع کی؟

روزنامه ۸ صبح، ۶ مرداد ۱۴۰۰

تعریف قومی از جنگ افغانستان باید با درنظرداشت باریکی وضعیت فعلی، مطابق به چنین تعریفی راهکار ارایه کند. در غیر آن محتوایش مشخص نیست و دقیقاً معلوم نیست که چه چیزی را می‌خواهد به دست بیاورد. مهم‌تر این‌که، می‌تواند به عدم هم‌بسته‌گی در وضعیت کنونی و به نفع طالبان تمام شود....

نیروهای ‘خیزش مردمی’؛ ابزاری موثر علیه طالبان یا درد سر احتمالی برای دولت؟

بی بی سی فارسی، ۷ تیر ۱۴۰۰

پس از اعلام خروج کامل نیروهای بین‌المللی تا ماه سپتامبر امسال از طرفِ جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا چهره‌ی جنگ در افغانستان به سرعت دچار دگرگونی بوده است. بن‌بست در مذاکراتِ سیاسی در دوحه با اشغال تعداد بیش‌تر ولسوالی‌ها از طرفِ طالبان و دفاع نیروهای دولتی از مناطق راهبردی همراه شده است....

مسعود در پاریس؛ نمادپردازی‌ فرانسوی از یک مجاهد 'منور'

بی بی سی فارسی، ۲۵ بهمن ۱۳۹۹

شورای شهر پاریس، نهادی مستقل از حکومت مرکزی فرانسه، تاریخ ۲ فبروری/فوریه تصمیم گرفت در پاریس لوحی به یادبود احمدشاه مسعود، چهره‌ سیاسی-نظامیِ افغانستان نصب شود....

آیا فارسی و دری دو زبان جداگانه هستند؟

بی بی سی فارسی، ۱۵ مهر ۱۳۹۹

یک ادارۀ رسمی حکومت افغانستان در فورم‌هایش گزینه "فارسی" و "تاجیکی" را به عنوان زبان‌های خارجی افزود و بعدا حذف کرد. در این مطلب که برای صفحه ناظران فرستاده شده، نویسنده معتقد است که این اقدام "ماهیت سیاسی" دارد. این یادداشت تلاشی‌ست در این جهت که بحث "دری جدا از فارسی" در ماهیت سیاسی است و با ابتدایی‌ترین تعاریف زبان بی‌ارتباط است....

پیامدهای کرونا برای افغانستان؛ تبعات قرنطین و کاهش کمک‌های آمریکا

بی بی سی فارسی، ۱۴ فروردین ۱۳۹۹

دو ماه پیش در سخنرانی در مجمع جهانی اقتصاد، محمد اشرف غنی به مهمان‌های این نشست اطمینان داد که افغانستان برای کاهش نیروی‌های نظامی آمریکا "کاملا آماده است". دو ماه پیش ویروس کرونا بیش‌تر در شهر ووهان چین محدود بود و امور جهان به روال عادی‌‌ ادامه داشت، واقعیتی که دیگر به گونه‌ روزافزونی با جهان این‌روزها بیگانه به نظر می‌رسد. شیوع این ویروس به ۱۷۰ کشور از آن زمان، چالش‌های سریع و ناشناخته‌ای را در پی داشته است....

درک وارونه‌ی «پشتون تحفظ موومنت» در افغانستان

روزنامه ۸ صبح، ۱۲ بهمن ۱۳۹۸

پشتون‌های قبایلی پاکستان به عنوان یک کتله‌ی محروم، تا اندازه‌ای با دیگر پشتون‌های این کشور که شهرنشین‌اند و در ساختارهای سیاسی و اقتصادی پاکستان حضور دارند، متفاوت‌اند. عامل عمده‌ی محرومیت مناطق قبایلی نحوه‌ی تقسیم شبه قاره‌ی هند بود که مناطق قبایلی را رسماً بیرون از ساختار فدرالی این کشور، زیر فرمان کلان‌های قبیله‌ای و بیرون از رشد اقتصادی و اجتماعی که سایر کشور شاهد آن بود، قرار داد....

برای تحلیل‌ رسانه‌یی چه گونه موضوعاتی مناسب‌تر اند؟

درست هم نیست. بگذریم از این‌که من صلاحیت کافیِ علمی برای چنین کاری ندارم. این که ممکن نیست باید بدیهی باشد، اما این ‌که درست نیست بر می‌گردد به‌ یک اصل اخلاقی و آن این که تهیۀ چنین فهرستی چیزهایی را شامل خواهد شد که تنها از دید من شایستۀ مطالعه و تحلیل اند و نباید قطعی، کلی و نهایی تلقی شوند.

اظهارات انتخاباتی امرالله صالح؛ مصلحت‌ها را برهم زد؟

بی بی سی فارسی، ۶ آذر ۱۳۹۸

متنی که امرالله صالح، معاون اول تیم انتخاباتی 'دولت‌ساز ' در فیس‌بوک نشر کرد و در آن مدعی شد که از صحبت‌های نژادپرستانه‌ یکی از اعضای تیم ثبات و همگرایی به رهبری عبدالله عبدالله سندی در دست دارد و واکنش تیم ثبات و همگرایی به آن، هر دو طرف با ادبیاتی سخن گفتند که با مصلحت‌گرایی مرسوم در سیاست افغانستان چندان سازگار نیست. این‌بار، تنش‌های دو تیم پیشتاز به سطحی نزول کرد که نگرانی چالش‌برانگیزی هنجارهای اجتماعی را دامن زده است....

ادبیات حذف در افغانستان؛ پیامدهای تدریجی نشست بُن

اندپندنت فارسی، ۳ تیر ۱۳۹۸

نشست بُن در سال ۲۰۰۱ با گسست‌های جدی همراه بود، همراه با تکانه‌‌هایی که باورهای تُندروانه‌ قومی شماری از سیاست‌مداران افغانستان، می‌تواند یکی از پیامدهای آن باشد. در تازه‌ترین مورد می‌توان به انتخابات جنجال‌برانگیز ریاست مجلس نمایندگان و کاربرد ادبیات قومی از طرف کمال ناصر اصولی، نامزد بازنده‌ این انتخابات اشاره کرد....

انتخابات، گسست سیاسی و تقابل جنجال‌برانگیز دو جناح

روزنامه ۸ صبح، ۱۲ خرداد ۱۳۹۸

جامعه‌ی چندمذهبی و چندقومی افغانستان دگرگونی‌های آهسته‌ای را در هژده سال اخیر شاهد بوده اما این دوره به گونه‌ی یک‌رنگ حرکتی به پیش نداشته است. مواقعی است که روندِ این دگرگونی شدت گرفته و زمان‌هایی که محکوم شده به برگشت. از ویژه‌گی‌های مرحله‌ی کنونی، حساسیت‌های روزافزونی در سیاست این کشور است که برای آسیب‌شناسی و تداوم روندِ تغییر مهم است....

مثبت یا منفی؛ آیا مردم طالبان را می‌خواهند؟

روزنامه اطلاعات روز، ۲۷ عقرب ۱۳۹۷

18 عقرب نشستی در مسکو به منظور صلح افغانستان دایر شد و زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه‌ی دولت امریکا هم این‌روزها در این خصوص با طرف‌های مختلفی در حال چانه‌زنی است. مهم است دیدگاه مردم نیز در شکل‌دهی این روندها نقش بازی کند. برای رفع این نیاز، به تازه‌گی انستیتوت مطالعات استراتیژیک افغانستان، پژوهشی را به نشر رسانده است....

آیا واقعاً ۷۰ درصد افغانستان در معرض تهدید طالبان قرار دارد؟

روزنامه ۸ صبح، ۱۰ شهریور ۱۳۹۷

چندی پیش در گزارشی از طرفِ خبرنگارانِ بی‌بی‌سی ادعا شد که بنا بر تحقیقی که در مدت سه ماه، بین اگست تا نوامبر ۲۰۱۷ انجام داده‌اند،۷۰ درصد خاک افغانستان در معرض تهدید طالبان قرار دارد، اما درباره‌ی عین دوره‌ی زمانی، نهاد سیگار در نخستین گزارشش در جنوری ۲۰۱۸ اعلام کرد که ۱۳ درصد خاک افغانستان در معرض تهدید یا تحت کنترل شورشی‌ها، ۳۰ درصد مورد مناقشه میان دولت و شورشی‌ها و ۵۷ درصد زیر اداره‌ی نیروهای دولتی است....

انتخابات شورای ملی افغانستان؛ مردم چرا ثبت نام نمی‌کنند؟

بی بی سی فارسی، ۹ اردیبهشت ۱۳۹۷

ین روزها در کابل سخن از انتخابات شورای ملی است و به نظر می‌رسد علاقه به نامزد شدن بیش‌تر از ثبت نام برای رأی دادن است، تا جایی که پای شوخی و طنز هم به میان آمد. برنامه‌ طنزی "شبکه خنده" در تلویزیون طلوع با توجه به متقاضی‌های فزاینده برای نامزد شدن، یکی از برنامه‌هایش به این موضوع پرداخت.

گزینه صلح‌آمیز؛ تحریم واردات پاکستانی

روزنامه ۸ صبح، ۳۱ مرداد ۱۳۹۶

رهبر و بنیان‌گذار طالبان، ملا عمر پس از اختفای چندین ساله به گفته‌ی مقام‌های امنیتی افغانستان در شهر کراچی پاکستان آخرین نفس‌هایش را کشید. رهبر قبلی طالبان، ملا اخترمحمد منصور در پاکستان شناسایی و کشته شد و پاکستان برای چندین سال میزبان اسامه بن لادن، رهبر فراری القاعده بود تا این‌که در عملیات نیروهای امریکایی در می ٢٠١١ به قتل رسید. به باور سازمان‌های اطلاعاتی، مقر شورای رهبری طالبان در شهر کویته پاکستان است و شبکه حقانی نیز در مناطق قبایلی، مصون از پی‌گرد نیروهای نظامی پاکستان به فعالیت می‌پردازد....

آسیب‌های انتخابات و خطر تجزیه

روزنامه ۸ صبح، ۷ مهر ۱۳۹۳

ترس ناشی از سلطه‌ی اکثریت بر اقلیت در مواردی در گذشته باعث تنش‌های جدی و خون‌ریزی‌های عظیمی شده است. تجارب انتخابات در اواخر قرن نوزده و اوایل قرن بیست در هند و نهایتا تجزیه آن کشور به سه کشور جداگانه و رویدادهای خون‌بار این تجزیه درس‌های با ارزشی برای افغانستان و مردم آن دارد....

جاده بلخ-هرات؛ بدیلی برای سالنگ که هنوز ساخته نشده

بی بی سی فارسی، ۲۳ مرداد ۱۳۹۶

هفته‌ قبل جاده کابل-قندهار برای ساعت‌ها از طرف نیروهای طالبان مسدود شد؛ رویدادی که اگر در آینده در زمانی طولانی‌تر رخ بدهد، رابطه میان مراکز مهم اقتصادی کشور و تجارت منطقه‌ای از طریق بنادر تورغوندی، اسلام قلعه و سپین بولدک را با مشکل مواجه خواهد ساخت. این رویداد اهمیت راه‌های بدیل ارتباطی میان ولایات افغانستان را یک بار دیگر به اثبات می‌رساند....

راشد غنوشی: دمکراسی حلال است

بی بی سی فارسی، ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۶

راشد غنوشی، نظریه‌پردازِ شناخته‌شده اسلام سیاسی و رهبر حزب نهضت تونس در دانشگاه ال.اس.ای لندن سخنرانی داشت.. غنوشی در اوایل دهه شصت میلادی به اسلام سیاسی رو آورد. او "جنبش گرایش اسلامی" را در ۱۹۸۱ با تأثیرپذیری از انقلاب اسلامی ایران تأسیس کرد و به نزدیکی با اخوان المسلمین مصر معروف است....

مولانای ایرانی یا افغان؛ جدال هویتی یا اثبات زادگاه؟

روزنامه ۸ صبح، ۱۴ تیر ۱۳۹۵

پیام مولانا و مثنوی انسان را عاری از قوم و تبارش خطاب قرار می‌دهد. سفیر ایران در یونسکو از همین جهت، جنجال بالای این که او در کجا زاده شده و به کی تعلق دارد را نابجا می‌داند. اما در جدال هویت، مولانا و مثنوی به عناصری از خودپنداشت ملی افغان‌ها مبدل می‌شوند که سر و کاری با درونمایه مثنوی و اندیشهِ مولانا ندارند، نه هم با جزئیات فنی این که کدام کشور چی نسخه‌ای از مثنوی را قرار است در یونسکو به ثبت برساند. این‌ها در چنین زمینه‌ای به مولفه‌های مجزا از آنچه در بسترِ شعر و فلسفه شناخته می‌شوند، تبدیل می‌شوند....

وعده‌هایی که عملی نمی‌شوند

روزنامه ۸ صبح، ۲۳ فروردین ۱۳۹۴

مادر و همسایه‌ها برای آن‌ها ضجه می‌کشند و فریاد می‌زنند. احمدالله و فیصل، سیزده‌ساله و شانزده‌ساله، هر دو در حمله‌ انتحاری که قصد جان یک وکیل شورای ملی را داشت، جان‌شان را از دست دادند. اما پدر یکی از قربانی‌ها به جای انتقاد از شورشی‌های ضد دولت، بالای رییس‌جمهور غنی انتقاد می‌کند. گویا رییس‌جمهور برای بازدید از وکیل زخمی شده در این حادثه به چهارصد بستر رفته بوده و جاده‌ها به این خاطر مسدود بوده‌اند....

آتش زدن یک زن ریشه‌یابی یک جنایت گروهی

روزنامه ۸ صبح، ۹ فروردین ۱۳۹۴

تاکنون خبر و جزییات کشته شدن و آتش زدن فرخنده تقریبا به همه رسیده است. حادثه‌ای که در کشوری مثل افغانستان با حادثات خونبار هرروزه‌اش، همه را مبهوت ساخت. مردهای خشمگین در نزدیکی مسجد شاه دو شمشیره زنی را لت‌وکوب کردند و جسد او را آتش زدند. او متهم به سوختاندن قرآن شده بود اما شواهدی که از محل حادثه جمع‌آوری شده، این اتهام را غلط ثابت می‌کند....

نامه ۴۷ سناتور جمهوری‌خواه و تبعات آن

روزنامه ۸ صبح، ۲۴ اسفند ۱۳۹۳

در نامه‌ای از طرف ۴۷ سناتور جمهوری‌خواه به رهبران سیاسی ایران، گفته شده است که شاید آنان قانون اساسی امریکا را به خوبی ندانند و حوزه صلاحیت‌ نهادهای این کشور را به درستی نفهمند؛ اما اگر توافقی هم میان رییس‌جمهور اوباما و ایران بالای موضوع هسته‌ای این کشور شکل بگیرد، بدون رای دو سوم سنای امریکا نمی‌تواند به معاهده الزام‌آور بین‌المللی برای این کشور تبدیل شود....

یادداشتی بر فلم انستنکنت

بعضا جزئی‌ترین پدیده‌ای، دگرگونیِ ژرفی در انسان پدید می‌آورد. فلم در باره‌ی مردی‌ست که دو سال در جنگلی در افریقا گم می‌باشد. او دکتر مردم‌شناسی است که برای پژوهش بالای گوریل‌ها هر روز به محل زیست آنها می‌رود. نامش پاول است. این کار را مدتی ادامه می‌‌دهد و روزی می‌رسد که جدا شدن از خانواده گوریل برایش دشوار می‌شود و وابستگی‌اش به آن‌ها در حدی افزایش می‌یابد که دیگر برای دو سال به خیمه‌اش برنمی‌گردد و با گوریل‌ها هم‌قافله می‌ شود. ....

مرگ بوریس نمتسف و خشونت نمادین

نظریه‌پردازی در نگرش سنجش‌گرانه (همان بخشی از اقتصاد سیاسی و جامعه‌شناسی که گاهی مارکسیسم و گاهی چپ و سوسیالیسم نامیده می‌شود)، بالای نمادآفرینی و شیوه‌های تحمیل یک دیدگاه عمومی (یا ایدیولوژی در نظریه مارکس و شعور جمعی به تعبیر آنتونیو گرامشی) زیاد تأکید کرده و بحث‌ها پیرامون آن‌را گسترش بخشیده است. نظریه‌پردازی به نام پییر بوردیو، “خشونت نمادین” را در چنین قالب به تعریف گرفت. او این مفهوم را وسیله‌ایِ دانست برای پرداختن به انتقال معانی و مفاهیم (یا همان شعور جمعی) از یک نسل به نسل بعدی از راه نهادهای آموزشی (دانشگاه‌ها و مکاتب و سپس رسانه‌ها). برای او، خشونت نمادین به معنیِ تداوم علایقی‌ست که دستگاه‌های قدرت از راه آموزش وجود آن را تضمین می‌کنند. ....

راه ابریشم غیبت ایران و مسیری که از پاکستان می‌گذرد

روزنامه ۸ صبح، ۱۱ آبان ۱۳۹۳

اقتصاد افغانستان پس از جست‌وخیزهای بلند، این روزها روی سینه‌اش می‌خزد. برآوردهای بانک جهانی نشان می‌دهد که خروج نیروهای خارجی تاثیر شگرفی بر اقتصاد این کشور خواهد گذاشت. در یک هفته اخیر نشستی در سازمان ملل از طرف انستیتوت ایست‌- وست و یک نشست مقدماتی هم برای پیشبرد پروسه استانبول در وزارت خارجه به‌منظور بررسی ثبات اقتصادی افغانستان برگزار شد....

خشونت و خاموشی

روزنامه ۸ صبح، ۲۷ بهمن ۱۳۹۲

تلاش برای آوردن تغییر در وضع زنان شامل دو راهکار است: یکی مبتنی بر نهادینه‌سازی ارزش اجتماعی زن و دیگری مبتنی بر فرهنگ‌سازی. نهادها در نبود یک دولت باانسجام و راهکارهای هدفمند، روبنای بی‌ثبات برای حل یک چالش جدی مثل حقوق زن هستند. اگر نهادینه‌سازی با فرایند فرهنگ‌سازی هم‌گام نشود، وضع زنان را در آینده بعید است بهتر از امروز تصور کرد....

فردگرایی در دمکراسیِ ما

از جمله مقولات دیگر در دمکراسی نمایندگی (یا لیبرال)، دمکراسیِ که ما ادعای پیاده نمودن‌اش را داریم، درین‌جا توجه به مفهومی صورت گرفته که در نظر آنی شاید تلاش برای ترویج یک سنت ناپسند تلقی گردد. چنین نیست. فردگرایی درین‌جا به معنی و مفهوم خاصی به کار رفته که در زیر تا جایی به جزییات آن خواهم پرداخت. درین‌جا تلاشی صورت گرفته در جهت این که دمکراسی در نبود شالودهِ اصلی آن، فردیت یا ذهنیت فردمحور، پدیده‌ای‌ست در بهترین حالت ناتکمیل، اگر نه کاملاً میان‌تهی. با پرداختن به مناسبات ساختاری در دمکراسی افغانستان تا مناسبات اجتماعی، به گونه مختصر ارزش‌های ناسازگار و بعضن متضاد با دمکراسی درین‌ نوشته ریشه‌یابی شده اند، یا تلاشی درین جهت صورت گرفته است. ....